Vrouwen die zwanger willen worden, zwanger zijn of borstvoeding geven, wordt afgeraden om alcohol te gebruiken. Alcohol tijdens de zwangerschap kan schadelijk zijn voor het ongeboren kind. Het is op dit moment onzeker hoeveel alcohol tot een probleem kan leiden. Wel is bekend dat alcohol soms in kleine hoeveelheden al schadelijk kan zijn. Kijk voor meer informatie op www.stap.nl of www.alcoholinfo.nl.

Als je tijdens de zwangerschap een besmettelijke ziekte oploopt, kan dat gevolgen hebben voor de gezondheid van je ongeboren kind. Heeft iemand in je omgeving een kinderziekte die samengaat met vlekjes op de huid, zoals waterpokken, rodehond of de vijfde ziekte, of een andere besmettelijke ziekte? Neem dan contact op met je huisarts of met ons.

Heb je bloedverlies tijdens de zwangerschap? Neem dan contact met ons op. Bloedverlies tijdens de zwangerschap komt vaak voor, vooral in de eerste 3 maanden van de zwangerschap. Er kunnen verschillende oorzaken zijn, zoals innesteling van de vrucht in de baarmoeder of een wondje op de baarmoedermond. Soms is een miskraam de reden van bloedverlies.

Sommige vrouwen krijgen last van brandend maagzuur. Sommige voedingsmiddelen kunnen de klachten verergeren, zoals koffie, sinaasappelsap, vet eten en koolzuur. Als je last hebt van brandend maagzuur, kun je deze voedingsmiddelen vermijden.

Het gebruik van drugs tijdens de zwangerschap wordt sterk afgeraden. Als je softdrugs (marihuana/wiet en hasj) gebruikt, kan dat nadelige gevolgen hebben voor je baby. Dat effect wordt versterkt als je softdrugs combineert met alcohol of tabak. Harddrugs, zoals cocaïne, XTC en heroïne zijn gevaarlijk voor een ongeboren kind. Over paddo’s is te weinig bekend om iets over de veiligheid tijdens de zwangerschap te zeggen.

Afhankelijk van het soort drugs kan je kind ontwenningsverschijnselen, een aangeboren afwijking of een ontwikkelingsstoornis krijgen. Als je harddrugs gebruikt, kan stoppen tijdens de zwangerschap ontwenning-verschijnselen bij het ongeboren kind veroorzaken.

Zoek professionele hulp als je stopt. Kijk voor meer informatie over drugs op www.drugsinfo.nl of op www.mainline.nl.

Voor de meeste mensen is de zwangerschap een periode met grote veranderingen. Zwangerschap gaat gepaard met veel verschillende, soms wisselende emoties voor je en voor je partner. Dit kunnen positieve en negatieve emoties zijn. Als de negatieve emoties overheersen, is het belangrijk dat je dit bespreekbaar maakt. Voel je vrij om deze emoties met ons te bespreken.

Foliumzuur vermindert de kans dat je kind wordt geboren met een open ruggetje. Waarschijnlijk slik je al foliumzuur. Als dat niet zo is en je nog maar kort zwanger bent, kun je alsnog foliumzuur slikken. Je slikt foliumzuur tot de tiende week van je zwangerschap (10 weken na de eerste dag van de laatste menstruatie). Slik elke dag een tablet van 0,4 of 0,5 milligram foliumzuur. Je kunt deze tabletten zonder recept bij de drogist of apotheek kopen. Zie voor meer informatie www.slikeerstfoliumzuur.nl.

Tijdens de zwangerschap voel je de spieren van de baarmoeder af en toe samentrekken. Dit noemt men ook wel ‘harde buiken’. Af en toe een harde buik kan geen kwaad. Heb je regelmatig harde buiken of worden ze steeds sterker? Neem dan contact met ons op.

Draag handschoenen als je de kattenbak verschoont of in de tuin werkt. In de uitwerpselen van (vooral jonge) katten komt een parasiet voor die toxoplasmose kan veroorzaken. Toxoplasmose is een ziekte die schadelijk kan zijn voor je ongeboren kind. Ook een zandbak kan een bron zijn van toxoplasmose. Heb je al eens toxoplasmose gehad? Dan ben je tegen deze ziekte beschermd. Ook door het eten van rauw vlees kun je toxoplasmose krijgen.

Vertel ons altijd welke medicijnen je gebruikt. Dat geldt ook voor medicijnen waarvoor je geen recept nodig hebt. Het is belangrijk dat je tijdens de zwangerschap zorgvuldig omgaat met medicijnen. Sommige stoffen hebben al vroeg in de zwangerschap invloed op de ontwikkeling van je kind. Vertel daarom aan je behandelend arts en tandarts dat je zwanger bent. Doe dat ook als je bij de apotheek bent. Bij pijnklachten kun je zonder gevaar paracetamol gebruiken. Zie de bijsluiter voor de dosis. Een verdoving voor een behandeling door de tandarts is geen probleem, maar vertel je tandarts wel dat je zwanger bent.

Vooral in de eerste 3 tot 4 maanden van de zwangerschap kun je last hebben van (ochtend)misselijkheid en overgeven. Niet eten maakt het meestal erger. Begin daarom met een licht ontbijt. Probeer het eten daarna over kleine, lichte maaltijden te verdelen. Je merkt zelf welke voeding je het beste verdraagt.

Vooral in de eerste 3 maanden van de zwangerschap kun je moe zijn. Veel vrouwen hebben dan meer behoefte aan slaap. Dat komt door veranderingen in je hormonen. Het komt zelden voor dat bloedarmoede de oorzaak is van moeheid.

Tijdens de zwangerschap kunnen door de zon of zonnebank bruine vlekken in je gezicht ontstaan (‘zwangerschapsmasker’). Bescherm je huid tegen de zon om deze vlekken te voorkomen. Gebruik zonnebrandproducten, blijf in de schaduw of draag een hoed. Na de zwangerschap verdwijnen deze pigmentvlekken meestal vanzelf.

Als je zwanger bent, moet je vaker plassen dan normaal. Doordat de baarmoeder steeds groter wordt, komt er meer druk op je blaas. Daardoor heb je sneller het gevoel dat je moet plassen. Voel je heel vaak aandrang om te plassen? Dat kan door een blaasontsteking komen. Meestal heb je dan ook een branderig gevoel bij het plassen. Breng in dat geval een potje urine voor controle naar de huisarts. Als blijkt dat je een ontsteking hebt, krijg je medicijnen.

Vrouwen die zwanger willen worden, zwanger zijn of borstvoeding geven, wordt afgeraden om te roken. Stop met roken; dat advies geldt ook voor je partner. Samen is het veel makkelijker vol te houden om te stoppen. Roken tijdens de zwangerschap brengt grote risico’s met zich mee. Sigaretten bevatten schadelijke stoffen, die de doorbloeding van de placenta (moederkoek) verslechteren. De toevoer van zuurstof naar het kind neemt daardoor af, waardoor het minder goed groeit. Als gevolg daarvan zijn kinderen van rokende moeders kwetsbaarder. Vaker dan andere kinderen:

• hebben ze een te laag geboortegewicht
• worden ze te vroeg geboren
• hebben ze tijdens de eerste levensjaren last van astma

Ook een rokerige omgeving beïnvloedt de zwangerschap nadelig. Er zijn bovendien aanwijzingen dat wiegendood meer voorkomt als er in de buurt van de baby wordt gerookt. Heb je hulp nodig bij het stoppen met roken? Kijk voor meer informatie op www.rokeninfo.nl.

Tijdens je zwangerschap kun je rugklachten of pijn in het bekken krijgen. Een goede houding kan de klachten verminderen. Blijf niet te lang doorlopen met bekkenklachten. (www.hetkruispunt.info) Bewegen is goed. Enkele tips:

• Buig je knieën als je bukt of tilt.
• Geef je onderrug voldoende steun bij het zitten.
• Heb je moeite met opstaan uit bed? Draai dan eerst op je zij. Druk daarna je bovenlichaam zijwaarts omhoog.

In het dagelijkse leven kom je regelmatig in aanraking met chemische stoffen die onder andere zitten in: nagellakremover met aceton, verf met terpentine, haarverf of middelen tegen ongedierte. Ook via de lucht in huis kun je chemische stoffen inademen, door bijvoorbeeld nieuwe vloerbedekking of een pas geverfde muur.

Als je zwanger bent is het belangrijk om bewust om te gaan met chemische stoffen. Je ongeboren kind is gevoelig voor deze invloeden van buitenaf. Niet alle chemische stoffen zijn schadelijk. Dit hangt af van de soort stof en de hoeveelheid waaraan je wordt blootgesteld.

Lees daarom altijd de etiketten van chemische stoffen in bijvoorbeeld schoonheidsproducten of doe-het-zelf producten. Probeer contact met dit soort producten zo veel mogelijk te beperken. Verder is het belangrijk om je woonruimte regelmatig te ventileren, bijvoorbeeld door ramen of ventilatieroosters open te zetten.

De beleving van intimiteit en seksualiteit tijdens de zwangerschap wisselt per persoon en per zwangerschap. Bij een normaal verlopende zwangerschap zijn er geen geboden of verboden ten aanzien van seks. Geslachtsgemeenschap kan geen miskraam of beschadiging van het kind veroorzaken.

Problemen en vragen over seksualiteit kun je altijd met ons bespreken. Als je dat doet, kan daarmee rekening worden gehouden, bijvoorbeeld bij lichamelijk onderzoek of bij de bevalling. Dat geldt ook als je in het verleden vervelende seksuele ervaringen hebt gehad of als je moeite hebt met een inwendig onderzoek.

Sommige vrouwen krijgen tijdens de zwangerschap spataderen aan de benen. Soms komen ze ook in de schaamlippen voor. Zorg dat je regelmatig beweegt en probeer lang staan en lang zitten te voorkomen. Ga je zitten of liggen? Gebruik dan een krukje of een kussen om je benen hoog te houden. Ook het dragen van aangemeten, elastische steunkousen helpt de klachten van spataderen te verminderen. Na de bevalling worden spataderen snel kleiner.

Tijdens de zwangerschap kun je blijven sporten zoals je gewend bent. Maar ga minder sporten of stop ermee als het sporten klachten geeft of als het je meer vermoeit dan normaal. Probeer je ook liever niet meer in te spannen dan vóór de zwangerschap. En zorg ervoor dat je tijdens het sporten voldoende vocht binnenkrijgt. Zwemmen, fietsen, wandelen en fitness zijn sporten die je heel goed tot het einde van de zwangerschap kunt beoefenen.

Minder verstandig zijn sporten waarbij je het risico loopt om iets tegen je buik aan te krijgen, of sporten waarbij je gemakkelijk met andere mensen botst of kunt vallen. Dat geldt bijvoorbeeld voor hockey, volleybal, skiën en voetbal. Duiken met zuurstofflessen wordt afgeraden tijdens de zwanger-schap. Je hebt dan namelijk een grotere kans op decompressieziekte (‘duikersziekte’).

Een MRI-scan tijdens de zwangerschap kan zonder gevaar voor de baby worden gemaakt. Van beeldschermen en magnetrons is geen schadelijke invloed aangetoond. Krijg je röntgenonderzoek? Zeg dan dat je zwanger bent. Vaak is het mogelijk het onderzoek uit te stellen tot na de bevalling. Ook kan de baarmoeder worden afgeschermd. Het kind krijgt dan zo min mogelijk straling

Vaginale afscheiding neemt vaak toe tijdens de zwangerschap. Dat is normaal. Neem contact op als de afscheiding een abnormale geur of kleur heeft, of als je ook jeuk, pijn of een branderig gevoel hebt. Het kan dan zijn dat je een infectie hebt. Zo nodig krijg je daarvoor medicijnen.

Als je naar een ver land wilt reizen, neem dan contact op met je huisarts of de GGD voor een reizigersadvies en eventuele vaccinaties. Zeg daarbij duidelijk dat je zwanger bent. Tegen vliegreizen tijdens de zwangerschap bestaat uit medisch oogpunt geen bezwaar voor moeder en kind. Vliegmaatschappijen vervoeren meestal geen vrouwen die langer dan 32-34 weken zwanger zijn, omdat ze geen bevallingen in de lucht willen riskeren.

Tijdens de zwangerschap werken je darmen wat trager. Daardoor kan het zijn dat je minder vaak ontlasting hebt en je ontlasting harder is. Vezelrijke voeding kan helpen, zoals rauwkost, fruit en volkoren producten. Eventueel kun je zemelen toevoegen. Zorg dat je daarbij ongeveer 2 liter per dag drinkt. Ook lichaamsbeweging is belangrijk voor de stoelgang.

Vitaminepillen en -drankjes zijn niet nodig als je gezond en gevarieerd eet. Wil je toch een vitaminepreparaat gebruiken? Kies dan een van de vitaminepreparaten die speciaal voor zwangeren zijn. Deze preparaten bevatten een aangepaste hoeveelheid vitamine A. Teveel vitamine A kan schadelijk zijn voor de gezondheid van je kind. Let erop of hier al vitamine D in zit. Zo ja, slik dan geen extra vitamine D (zie het tekstblok hierna).

Je lichaam kan zelf vitamine D aanmaken maar daarvoor is wel daglicht nodig, vandaar dat aangeraden wordt elke dag buiten te komen als het licht is. De Gezondheidsraad concludeert dat zwangere vrouwen op zich geen verhoogde behoefte aan vitamine D hebben. Toch adviseert zij alle zwangeren ‘voor de zekerheid’ 10 microgram vitamine D per dag te gebruiken. Je kunt zelf de afweging maken of je hiervoor kiest.

Extra vitamine D slikken is vooral zinvol als je weinig buiten in de zon komt (minder dan een half uur per dag), vaak gesluierd bent of je huid niet met de zon in aanraking komt, bijvoorbeeld omdat je make-up met een beschermingsfactor tegen de zon op hebt. Als je een donkere huidskleur hebt, moet je langer in de zon zijn om genoeg vitamine D aan te maken. Het advies is dat zwangeren met een donkere huidskleur wel extra vitamine D gebruiken. Ook in voeding zit vitamine D, bijvoorbeeld in vette vis zoals zalm of makreel, en in halvarine, vlees en eieren.

Bedenk wel dat de hoeveelheid vitamine D uit voeding onvoldoende is om in je dagelijkse behoefte te voorzien.

Tijdens de zwangerschap houdt je lichaam meer vocht vast. Soms krijg je daardoor dikke voeten en enkels. Bij warmte en weinig beweging kan dit verergeren. Zorg dat je voldoende beweegt en leg je benen wat hoger als je zit of ligt. Indien je plotseling heel veel vocht vasthoudt of bijkomende klachten zoals: misselijkheid, braken, sterretjes zien, of bovenbuikspijn krijgt is het verstandig om ons direct te bellen. In dat geval willen we een zwangerschapsvergiftiging uitsluiten.

Eten voor twee is niet nodig tijdens de zwangerschap. Wel is het belangrijk om vers, gezond en gevarieerd te eten. De ‘schijf van vijf’ van het Voedingscentrum kan je daarbij helpen (www.voedingscentrum.nl). Afvallen tijdens de zwangerschap is niet verstandig. Wil je vasten? Je kunt het vasten misschien uitstellen. Bespreek dit met je verloskundige of gynaecoloog.

Wat kun je wel of niet eten tijdens de zwangerschap?

• Vegetariër? Je kunt zonder bezwaar vlees en vis vermijden. Let erop dat je genoeg B-vitamines en ijzer binnenkrijgt. B-vitamines zitten vooral in volkorenproducten, aardappelen, peulvruchten, eieren en zuivel. Peulvruchten en eieren zijn ook belangrijke bronnen van ijzer, net als vleesvervangers.
• Rauwmelkse kazen. Eet geen kazen die van rauwe melk zijn gemaakt. Je herkent deze kazen aan de tekst ‘au lait cru’ op de verpakking. In rauwe melk kan de listeriabacterie groeien. Besmetting met deze bacterie kan schadelijk zijn voor de gezondheid van je kind. Gepasteuriseerde melk of kazen van gepasteuriseerde melk kun je zonder risico gebruiken.
• Rauw vlees. Eet geen rauw of rosé gebakken vlees (zoals filet americain of rosbief). Was rauwe groenten en fruit goed. Rauw vlees en ongewassen groenten en fruit kunnen toxoplasmose veroorzaken. Toxoplasmose is een ziekte die schadelijk kan zijn voor je kind.
• Lever. Eet liever geen lever en hooguit eenmaal per dag een product waar lever in is verwerkt, zoals leverworst of leverkaas. In lever zit veel vitamine A. Te veel vitamine A kan schadelijk zijn voor de gezondheid van je kind. Kijk voor meer informatie op www.voedingscentrum.nl.

Weerkomstandigheden kunnen risico’s voor de zwangerschap met zich meebrengen. Bijvoorbeeld werk waarin je wordt blootgesteld aan: trillingen (vrachtauto’s, landbouwmachines), ioniserende straling (straling van radioactieve stoffen), chemische stoffen of infectierisico’s. Gezondheidsklachten kunnen ook ontstaan door fysiek zwaar werk, zoals veelvuldig tillen, trekken, duwen of dragen. Heb je met zulke werkomstandigheden te maken? Pas je werk dan aan in overleg met je werkgever.

Er zijn verschillende regelingen voor werknemers die zwanger of pas bevallen zijn. Je kunt ook overleggen met de bedrijfsarts (arbodienst) of inlichtingen vragen bij de Arbeidsinspectie (www.inspectieszw.nl). Je werkgever kan je een (vrijwillig) preventief consult aanbieden bij de bedrijfsarts. De bedrijfsarts brengt jouw risico’s tijdens het werk in kaart en adviseert de werkgever daarover. Uiteraard kun je ook met ons overleggen. Werk je in nacht- of ploegendienst? Dan kun je aan je werkgever vragen om je werk- en rusttijden tijdens de zwangerschap aan te passen. Een zwangere heeft recht op extra pauzes en is in principe niet verplicht om ‘s nachts te werken of om over te werken. Deze regels gelden ook voor de eerste 6 maanden na de bevalling. Als het niet mogelijk is om je werk gezond en veilig uit te voeren, dan is je werkgever verplicht om je tijdelijk ander werk aan te bieden.

Zie voor meer informatie: www.zwangerwijzer.nl en www.strakszwangerworden.nl (risico’s op het werk).

Er zijn tal van cursussen die je helpen om tijdens de zwangerschap gezond en fit te blijven en je voor te bereiden op de bevalling. Je verloskundige of gynaecoloog kan je vertellen welke cursussen er in je regio worden gegeven en hoe je je op tijd kunt inschrijven.

Het is belangrijk dat je uitgerust begint aan de bevalling. Iedere vrouw heeft recht op 16 weken zwangerschapsverlof. Je zwangerschapsverlof gaat in vanaf 34 weken zwangerschap. Je hebt altijd recht op 10 weken verlof na de bevalling. Beval je eerder dan uitgerekend, dan blijft de duur van het verlof op 16 weken staan. Beval je later, dan duurt het verlof automatisch langer. Naast een regeling voor zwangerschapsverlof bestaat er een regeling voor ouderschapsverlof.

Zie voor meer informatie: www.rijksoverheid.nl (zoek op ‘bevallingsverlof’).